طبق ماده ۳۵۷ قانون تجارت، حق العمل کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی میکند و در مقابل، حقالعملی میگیرد.
باید توجه داشت که حقالعملکاری با نمایندگی و وکالت تفاوت زیادی دارد، زیرا در نمایندگی عادی یا وکالت، نماینده یا وکیل به نام آمر یا موکل خود عمل میکند، در صورتی که حق العمل کار اغلب نام آمر خود را کتمان میکند و حتی طرف معامله حق العمل کار نمیداند معامله برای کیست، بلکه فقط حقالعملکار را در مقابل خود میشناسد.
حقالعملکاری عملی است تجاری و بند ۳ ماده ۲ قانون تجارت بازرگانی هر قسم حقالعملکاری را جزء معاملات تجارتی در حوزه بازرگانی نام برده است. قانون تجارت هیچگونه شرطی برای مبادرت به حقالعملکاری در نظر نگرفته است و هر کسی که اهلیت تاجر بودن را دارا باشد، میتواند به حقالعملکاری مبادرت کند. علاوه بر این، هیچگونه پروانه یا اجازه مخصوصی برای اشتغال به حقالعملکاری لازم نیست.
تفاوت حق العمل کار و دلال
حقالعملکار همانند دلال واسطه در معاملات است، با این تفاوت که دلال جز معرفی طرفین معامله به یکدیگر وظیفهای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمیتواند نمایندگی یکی از طرفین را عهدهدار شود، اما حقالعملکار خود طرف معامله بوده و علاوه بر آن که در مقابل طرف معامله مسئول انجام تعهداتی است که به نام خود تقبل کرده، در مقابل آمر نیز مسئول است که حاصل
معامله را به او واگذار کند.
بنابراین، حقالعملکار ۲ تعهد مستقیم دارد:
یکی در مقابل طرف معامله که صرفنظر از این که آمر، معامله را قبول کند یا خیر، مسئول انجام تعهداتی است که تقبل کرده است
دیگری در مقابل آمر که باید انجام معامله را به اطلاع او برساند و حاصل معامله را در اختیار او بگذارد
باید در نظر داشت که اگر حقالعملکار حسن انجام معامله را ضمانت نکرده و کوتاهی هم نکرده باشد، مسئول اجرا نشدن معامله از جانب طرف معامله نخواهد بود.